Aflevering: Een priester en een dominee in krijgsgevangenschap

In deze derde aflevering keer ik weer terug naar die rond 11.000 Nederlandse krijgsgevangenen die in de laatste oorlogsjaren in Duitse kampen en Arbeidscommando’s verbleven. Aan twee mannen die beiden gedurende langere tijd geheel vrijwillig het bestaan van de krijgsgevangenen hebben gedeeld wil ik in deze aflevering speciale aandacht geven. Dat zijn de Brabantse priester Willem van der Maden en de Rotterdamse dominee Bert de Kluis.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

Johan van Hoppe, e.a., Verzwegen oorlogsjaren. Nederlandse militairen in Duitse krijgsgevangenschap (Amsterdam 2021)

L.A.M. Goossens, Willem van der Maden. Aalmoezenier (Den Haag z.j.)

A.T.W. de Kluis, De pastorie van Mühlberg (Den Haag z.j.)

Muziek:

Bartok, Six Romanian Folk Dances door Isabella Faust (viool) Florent Boffard (piano) (Harmonia Mundi)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Aflevering: Priesters in uniform

Deze aflevering is gewijd aan de zielzorg in de krijgsmacht. Na wat algemene historische noties wordt mijn verhaal toegespitst op de meidagen van 1940 als vervolg van mijn verhaal van de vorige keer over het lot van de Nederlandse krijgsgevangenen gedurende de periode 1940-1945.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur

• G.J.M. Wentholt O.F.M. Cap., Priesters in krijgstenue. De aalmoezeniers in de Nederlandse krijgsmacht (Amsterdam 1993)
• H. Hermans, Priesters in het veldgrijs (Bussum 1945)

Muziek: 5 Elegies voor piano van Valentin Silvestrov. Piano: Tomasz Kamieniak (CD: Melodies of Silence/ Briljant Classics)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Aflevering: Verzwegen oorlogsjaren

In deze aflevering kunt u luisteren naar een uitvoerige bespreking van het boek:

Johan van Hoppe, Eric van der Most en Erwin Rossmeisl

Verzwegen oorlogsjaren. Nederlandse militairen in Duitse krijgsgevangenschap 1940-1945 (Amsterdam 2021)

Andere informatie is te vinden op: www.krijgsgevangen.nl

Muziek: Julius Röntgen, vierde strijktrio door Lendvai String Trio (Champs Hill Records)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 37: Vervolging, verzet en collaboratie

Deze laatste aflevering gaat over de relatie van de Russisch-orthodoxe kerk met het huidige Russische regiem, enigszins toegespitst op de rol van de leiding van die kerk in de persoon van patriarch Kirill. Wanneer u het nieuws rondom de oorlog in het oosten enigszins gevolgd heb, heeft u waarschijnlijk kennis genomen van de steun die de patriarch enkele malen heeft uitgesproken voor die oorlog. En op foto’s kun je de patriarch ook vaak tijdens allerlei officiële bijeenkomsten naast de huidige wereldlijke machthebbers zien staan of zitten. Het begrijpen van een en ander vraagt enige kennis van het verleden, met name ook van het Sovjetverleden. Begrijpen, uiteraard hier niet in de betekenis van begrip hebben voor, maar meer in de betekenis van inzicht hebben in.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur

Timothy Ware, The Orthodox Church (Harmondsworth 1993)

J.M. Anthonisse, O.F.M. Cap., Rome en het orthodoxe oosten na negen eeuwen scheiding (Nijmegen 1949)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 36: De grote Vaderlandse Oorlog

De Grote Vaderlandse Oorlog is een van de belangrijkste, zo niet de belangrijkste gebeurtenis voor de Russische identiteitsvorming van na 1945. Ook al in de Sovjettijd leek de mythe om de Sovjetstaat te legitimeren na 1945 meer te berusten op de Tweede Wereldoorlog dan op de Revolutie.

Intussen blijven er wel een groot aantal controversiële kwesties verbonden aan die Grote Vaderlandse Oorlog die in steeds grotere mate door de huidige autoriteiten buiten het blikveld van de Russen worden gehouden. Dat zijn allemaal kwesties die afbreuk doen aan het idee dat die oorlog aan de Russen verteld kan worden in een louter heroïsch zwart-wit verhaal.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur

Ivo van de Wijdeven, De macht van het verleden. Geschiedenis als politiek wapen. (Amsterdam 2022)

Marc Jansen, De toekomst die nooit kwam. Hoe Rusland worstelt met zijn verleden. (Amsterdam 2019)

A.Weiss-Wendt en Nanci Adler (eds.), The Future of the Soviet Past. The Politics of History in Putin’s Russia (Bloomington 2021)

Niels, Drost en Beatrice de Graaf, Putin and the Third Rome In: Journal of Applied History 4 (2022) 28-45 

Putin and the Third Rome in: Journal of Applied History Volume 4 Issue 1-2 (2022)

Muziek

CD: Russian Folk Tunes for Accordion, Julian Rowlands (Schott 2022)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 35: Poetin en de Russische geschiedenis

In het door de Russische staat en door Poetin persoonlijk gepropageerde geschiedbeeld in schoolboeken, musea, pretparken en publicaties spelen twee elementen een belangrijke rol:

1. Rusland heeft een sterke leider nodig

2. Rusland wordt vaak in zijn bestaan bedreigd door vijanden van buitenaf.

Dat verleden speelt ook een grote rol in Poetins verdediging en legitimering van de invasie in Oekraïne. We zien oude ideeën over “het Heilige Russische rijk” als erfgenaam van het Byzantijnse Rijk in zijn historisch getinte overwegingen doorschemeren samen met oude noties als “Het Derde Rome”. In deze geschiedopvatting wordt het Rijk van Kiew exclusief in de geschiedenis van de huidige Russische staat ingeweven door Wladimir de Heilige voor te stellen als de stichter van de huidige Russische staat.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur

Ivo van de Wijdeven, De macht van het verleden. Geschiedenis als politiek wapen. (Amsterdam 2022)

Marc Jansen, De toekomst die nooit kwam. Hoe Rusland worstelt met zijn verleden. (Amsterdam 2019)

A.Weiss-Wendt en Nanci Adler (eds.), The Future of the Soviet Past. The Politics of History in Putin’s Russia (Bloomington 2021)

Niels, Drost en Beatrice de Graaf, Putin and the Third Rome In: Journal of Applied History 4 (2022) 28-45 Putin and the Third Rome in: Journal of Applied History Volume 4 Issue 1-2 (2022)

Muziek

CD 2018: Russian Ditties, The Russian Folk Ensemble

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 34: De Russen en hun volkslied

Er volgen nu nog als een soort epiloog enkele afleveringen waarin Dostojewski zelf niet meer voorkomt. Wel vraag ik uw aandacht weer voor de Russische geschiedenis. In de komende afleveringen probeer ik namelijk de vraag te beantwoorden hoe er door de huidige Russische wereldlijke en kerkelijke leiders tegen het eigen 20e-eeuwse verleden en tegen het Westen wordt aangekeken. Met ook speciale aandacht voor de betrekkingen tussen kerk en staat in het Rusland van na 1917.

Alle dramatische wendingen in hun moderne geschiedenis hebben bij de Russen van vandaag bepaald niet geleid tot een eenduidige houding ten aanzien van het verleden. Niet alleen bij de huidige bewoner van het Kremlin maar ook bij een flink deel van de Russen kun je in onze dagen veel tweeslachtigheid aantreffen t.a.v. dat verleden. Vaak is die term tweeslachtig trouwens nog te zwak en verdient de term schizofreen de voorkeur. In Rusland is het nooit tot een heldere consensus gekomen op basis waarvan het sovjetregiem als zodanig veroordeeld werd. En daarom zien we met name in de massamedia veel van die voor ons merkwaardige historische beeldvorming ten aanzien van die bloedige 20e eeuwse geschiedenis.

Ik begin deze aflevering als een illustratie van een en ander met een kort overzicht van de vele volksliederen die de Russen de afgelopen twee eeuwen gezongen hebben.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur

Ivo van de Wijdeven, De macht van het verleden. Geschiedenis als politiek wapen. (Amsterdam 2022)

Marc Jansen, De toekomst die nooit kwam. Hoe Rusland worstelt met zijn verleden. (Amsterdam 2019)

A.Weiss-Wendt en Nanci Adler (eds.), The Future of the Soviet Past. The Politics of History in Putin’s Russia (Bloomington 2021)

Niels, Drost en Beatrice de Graaf, Putin and the Third Rome In: Journal of Applied History 4 (2022) 28-45 Putin and the Third Rome in: Journal of Applied History Volume 4 Issue 1-2 (2022)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 33: Uit het onderricht van de monnik Zosima

Het tweede deel van Boek Zes bevat wat meer algemene overwegingen die uit de mond van de starets komen in de vorm van een soort korte preken. Zosima bespeelt het contrast tussen de monniken en de wereld. Ook voor de huidige lezer kunnen Zosima’s krachtige woorden hier bepaald wel profetisch klinken, vooral ten aanzien van het eigentijds Westen.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

F.M. Dostojewski, Verzamelde werken IX (Amsterdam 1978)

Joseph Frank, The Mantle of the Prophet 1871 – 1881 (Princeton 2002)

Igor, Smolitsch, Leven en leer van de Startsi (Bonheiden 1994)

Muziek:

CD: Russian Orthodox Choral Music (Briljant Classics 2020)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 32: Uit het leven van de monnik Zosima

Wanneer we het geestelijke centrum van De Gebroeders Karamazov ( de boeken vijf en zes) als een tweeluik opvatten vormt De legende van de grootinquisiteur het eerste luik. Die legende wordt verteld door Iwan aan zijn jongere broer Aljosja. In het tweede luik is de kloosternovice Aljosja aan het woord.  Ook hier hebben we weer te maken met een verhaal dat verhaaltechnisch weer los staat van het grote romanverhaal. Het betreft hier namelijk een manuscript dat Aljosja heeft geschreven over het leven en het onderricht van zijn gestorven leermeester, de starets Zosima. In deze aflevering kunt u drie verhalen beluisteren uit de jonge jaren van Zosima, over het leven dat hij leidde voordat hij monnik werd.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

F.M. Dostojewski, Verzamelde werken IX (Amsterdam 1978)

Joseph Frank, The Mantle of the Prophet 1871 – 1881 (Princeton 2002)

Igor, Smolitsch, Leven en leer van de Startsi (Bonheiden 1994)

Muziek:

CD: Russian Orthodox Choral Music (Briljant Classics 2020)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 31: De Grootinquisiteur

In deze aflevering kunt u een samenvatting beluisteren van het verhaal dat de atheïstische Iwan zijn gelovige broer Aljosja vertelt en dat wereldberoemd is geworden onder de titel “De Legende van de Grootinquisiteur”. 

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

F.M. Dostojewski, Verzamelde werken IX (Amsterdam 1978)

F.M. Dostojewsky, De groot-inquisiteur. Ingeleid en geannoteerd door Willem J. Ouweneel (Soesterberg 2003)

Joseph Frank, The Mantle of the Prophet 1871 – 1881 (Princeton 2002)

Wil van den Bercken, “De legende van ‘De grootinquisiteur’. Literaire ironie en theologische ernst”. In: Tijdschrift voor Slavische Literatuur, 46, juni 2007. (te vinden via: www.slavischeliteratuur.nl )

Muziek:

CD: Russian Orthodox Choral Music (Briljant Classics 2020)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 30: De klacht van Iwan

In deze uitzending staat een conversatie tussen Iwan en Aljosja centraal. Die conversatie vormt de directe aanloop naar de wereldberoemde ‘Legende van de Groot-Inquisiteur’, een verhaal dat Iwan aan zijn broer vertelt.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

F.M. Dostojewski, Verzamelde werken IX (Amsterdam 1978)

Joseph Frank, The Mantle of the Prophet 1871 – 1881 (Princeton 2002)

Wil van den Bercken, Christian Fiction and Religious Realism in the Novels of Dostoevsky (Londen 2011)

Rik Peels, Leven zonder god. Wat je kunt leren van atheïsten (Utrecht 2024)

Muziek:

Pyotr Tchaikovsky, Liturgy of St John Chrysostom op.41 door het Nationale Koor van de Oekraïne “Dumka” (CD: Russian Orthodox Choral Music, Briljant Classics 2020)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 29: Een dysfunctioneel gezin

Deze aflevering bevat een eerste inleiding in de laatste roman van Dostojewski: De gebroeders Karamazov.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

F.M. Dostojewski, Verzamelde werken IX (Amsterdam 1978)

Joseph Frank, The Mantle of the Prophet 1871 – 1881 (Princeton 2002)

Maarten Tengbergen, Klassieken van de Russische literatuur (Utrecht 1991)

Victor Terras, A Karamazov Companion (Madison 2002)

Muziek:

Pyotr Tchaikovsky, Liturgy of St John Chrysostom op.41 door het Nationale Koor van de Oekraïne “Dumka” (CD: Russian Orthodox Choral Music, Brilliant Classics 2020)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 28: Het Poesjkin-monument

In deze aflevering neem ik u mee naar gebeurtennissen die zich in de zomer van 1880 in Moskou rondom de inwijding van het Poesjkin-monument afgespeeld hebben. De prominente rol die Dostojewski tijdens de plechtigheden speelde, laat ons zien hoe hij gedurende het laatste deel van zijn leven in Rusland was uitgegroeid tot een gevierd schrijver.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

Joseph Frank, The Mantle of the Prophet 1871 – 1881 (Princeton 2002)

Peter d’Hamecourt, In het spoor van de Russische ziel. Dostojewski tussen Europa en Rusland (Schoorl 2017)

F.M. Dostojewski, Verzamelde werken, deel X (Amsterdam 1960)

Muziek:

Kanchelli, Mussorsky en Meyerbeer

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 27: De bronzen ruiter

Deze aflevering is geheel gewijd aan “De bronzen ruiter”, het beroemde gedicht van Alexander Poesjkin.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

Hans Boland, De bronzen ruiter. Een Petersburgse vertelling (Nijmegen 1992)

M.A. Wes, Tussen twee bronzen ruiters. Klassieken in Rusland 1700-1855 (Baarn 1991)

Muziek:

CD: Giya Kanchelli, Simple Music. (Steinway and Sons, 2021)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 26: Dostojewski en de Katholieke Kerk

Net als veel andere slavofiel georiënteerde Russen leed Dostojewski aan een virulent antipapisme. Kort geformuleerd komt zijn visie op het volgende neer. De Kerk van Rome heeft al heel snel geen weerstand kunnen bieden aan de derde bekoring van de duivel. De Kerk van Rome zou aan de hele wereld verkondigd hebben dat Christus het zonder aards gezag in de wereld niet zou kunnen redden. Juist in het westen werd de authentieke Kerk vernietigd en onder leiding van de paus tot een Staat omgeschapen, terwijl nu juist in het oosten het oorspronkelijke christelijke ideaal van een zuiver geestelijke gemeenschap het best gerealiseerd werd. We zullen zien hoe deze opvatting soms door zijn romanfiguren wordt uitgesproken maar vooral in zijn journalistieke werk regelmatig opduikt.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

Dennis Dirscherl, S.J., Dostoevsky and the Catholic Church (Chicago 1986)

Muziek:

CD: The Sirin Choir o.l.v. Andrey Kotov, Spiritual Chants of the Russian People (1993)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Aflevering 25: Een wonderlijk tweeluik

In deze laatste aflevering over Boze geesten concentreer ik me op twee romanfiguren die in levensbeschouwelijke zin sterk van elkaar lijken te verschillen. Dit wonderlijke tweeluik bestaat uit Kirilov, een door de westerse filosofie beïnvloede atheïst én uit Shátov die in de roman als een gelovige slavofiel wordt neergezet. Kirilov pleegt in de roman een soort politiek georkestreerde zelfmoord terwijl Shatov door zijn revolutionaire bende-genoten vermoord wordt. Ten slotte zullen we zien hoe de oudere Stepaan Werchowenski gedurende zijn laatst dagen op deze wereld de bijbelverkoopster Sofja Oelitina ontmoet. Pas via haar begint er een krachtig licht de duistere wereld van de roman binnen te dringen.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

F.M. Dostojewski, Boze geesten (Verzamelde werken VII, Amsterdam 1970)

Joseph Frank, The Miraculous Years 1865–1871 (Princeton 1995)

Muziek:

Zang van de monniken van het klooster in Chevetogne (opname 2000)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 24: Vaders en zonen

In deze aflevering gaat het over een belangrijk thema in Boze geesten. Dat thema heeft betrekking op de relatie tussen de oudere generatie in de roman, zeg maar de generatie van Stepaan Werchowenski, die in de jaren veertig jong was en de generatie die op het moment waarop het verhaal speelt jong is, zeg maar de generatie van zijn zoon, de terrorist Pjotr Werchowenski. Dostojewski wilde met deze roman onder meer illustreren hoe er ondanks de schijnbare verschillen een geestelijke verwantschap bestond tussen de progressieve ideeën van de oudere generatie en de ideeën en de soms gewelddadige praktijk van de jonge revolutionairen. Dostojewski zag de nihilisten en terroristen van de jaren zestig als de geestelijke erfgenamen van de meer idealistische generatie van de jaren veertig.

Ook hoort U een kort woordje over een hoofdstuk dat de uitgever te schokkend vond voor het toenmalige lezerspubliek. Het betreft “Bij Tichon” dat in meeste moderne vertalingen als aanhangsel achter de roman uitgegeven wordt.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

F.M. Dostojewski, Boze geesten (Verzamelde werken VII, Amsterdam 1970)

Joseph Frank, The Miraculous Years 1865–1871 (Princeton 1995)

Muziek:

Zang van de monniken van het klooster in Chevetogne (opname 2000).

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 23: Literaire verbeelding en historische realiteit

De volgende vraag staat centraal in deze aflevering: Hoe verhouden zich de literaire door Dostojewski geschapen romanwerkelijkheid en de historische werkelijkheid? Wat misschien op het eerste gezicht slechts een door Dostojewski geschapen tamelijk bizarre romanwerkelijkheid lijkt, heeft veel meer realistische aanknopingspunten met de historische werkelijkheid dan de Nederlandse lezer in eerste instantie denkt. De volstrekt gewetenloze terroristen in Boze Geesten ontsproten weliswaar uit het literaire brein van Dostojewski maar komen onthutsend dicht bij van wat we nu van de historische werkelijkheid weten. De lezer vindt in Boze geesten talloze zeer realistische aanknopingspunten met de Russische revolutionaire traditie en met de Russische geschiedenis in haar geheel.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

F.M. Dostojewski, Boze geesten (Verzamelde werken VII, Amsterdam 1970)

Joseph Frank, The Miraculous Years 1865–1871 (Princeton 1995)

Muziek:

Zang van de monniken van het klooster in Chevetogne (opname 2000)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 22: Boze geesten

Eind 1869 of begin 1870 moet Dostojewski een begin hebben gemaakt met het schrijven van Boze geesten. Hij verbleef op dat moment in de Duitse stad Dresden met zijn vrouw Anna. De directe aanleiding om zo plotseling met een geheel nieuw literair project te beginnen waren de berichten die in die dagen in de Russische en Duitse kranten verschenen over een aantal jonge Russische revolutionaire studenten die iemand uit hun eigen midden hadden vermoord. In deze aflevering stel ik de belangrijkste romanfiguren aan U voor.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

F.M. Dostojewski, Boze geesten (Verzamelde werken VII, Amsterdam 1970)

Joseph Frank, The Miraculous Years 1865–1871 (Princeton 1995)

Muziek:

Zang van de monniken van het klooster in Chevetogne (opname 2000)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.

Dostojewski in het licht van de Russische geschiedenis

Aflevering 21: Met Dostojewski op reis

In juni 1862 bezocht Dostojewski voor de eerste keer Europa. De literair-journalistieke neerslag van die reis verscheen een jaar later in zijn Winterse opmerkingen over zomerse indrukken. Dit boek dienen we op te vatten als een waarschuwing aan zijn Russische lezers: laten we niet de fout maken Europa als nastrevenswaardig model voor onze eigen toekomst op te vatten. Ter contrast wenden we ons aan het eind van deze aflevering naar de roman Rook die Toergenjew in 1867 liet verschijnen.

Belangrijkste geraadpleegde literatuur:

F.M. Dostojewski, Winterse opmerkingen over zomerse indrukken (Verzamelde werken IV, p.63-134 Amsterdam 1957)

I.S. Toergenjew, Rook (Verzamelde werken IV, p.5-170 Amsterdam 1973)

Muziek:

Zang van de monniken van het Pechersk klooster in Kiew (opname 2001)

‘De Ladder van Jacob’ is een cultuurhistorisch programma waarin Theo Parlevliet, oud-docent geschiedenis, op sprekende wijze u als luisteraar dieper meeneemt in de rijke geschiedenis die de samenleving en Kerk in Europa kent.